„Frumvarp til fjárlaga er fyrir árið 2015 er hallalaust annað árið í röð,“ sagði í kynningarglærum Bjarna Benediktssonar fjármálaráðherra við framlagningu fjárlagafrumvarpsins í september. Þar endurómaði sú stefna núverandi ríkisstjórnarflokka að skuldasöfnun verði stöðvuð. „Ríkisfjármálastefnan fyrir árið 2015 endurspeglar að tekist hefur með markvissum aðgerðum að ná jafnvægi í ríkisfjármálunum,“ segir ennfremur. Þá segir í glærunum að óbrotin skuldasöfnun frá 2008 hafi verið stöðvuð.
Matarskattur
Í tengslum við fjárlagafrumvarpið eru boðaðar töluverðar breytingar á skattheimtu. Mikil umræða hefur verið vegna hækkunar skatts á matvöru en boðaðar eru breytingar á virðisaukaskattsprósentu. Þannig verður efra þrep skattsins lækkað úr 25,5% í 24% en lægra þrepið hækkað í 11%. Þess ber að geta að boðað var að gjaldið yrði 12% en það ku hafa verið lækkað til að koma til móts við Framsóknarflokkinn. Um leið verður almennt vörugjald afnumið. Fjármálaráðherra boðaði um leið hækkun á barnabótum. Í fjárlögum er að finna breytingu á greiðsluþátttöku sjúklinga og styttingu á atvinnuleysisbótarétti. Launþegar eiga í dag rétt á atvinnuleysisbótum í allt að þrjú ár en eftir breytinguna verður það tímabil stytt í tvö og hálft ár. Viðamikil breyting sem sjá má í frumvarpinu er svo að jöfnun á örorkubyrði lífeyrissjóðanna verður hætt á næstu árum. „Þetta veldur því að skerða þarf lífeyrisgreiðslur til þeirra sem eru á almennum vinnumarkaði og þá mest hjá sjóðum verkamanna og sjómanna sem búa við mesta örorku,“ segir í ályktun miðsstjórnar ASÍ vegna þess.
Fjölmiðlar með ólíkindum
Reykjavík vikublað hafði samband við Vigdísi Hauksdóttur, formann fjárlaganefndar, og óskaði hennar sýnar á þá stefnu sem birtist í frumvarpinu. Vigdís sagði gagnrýni á frumvarpið „Samfylkingarspuna“ og sakaði blaðamann um að halda áfram málþófi stjórnarandstöðunnar. Þá sagðist hún ekki hafa tíma til að svara spurningum og sagðist hafa svarað spurningum stjórnarandstöðunnar á þingi. Vigdís endurtók efnislega þessi orð sín í færslu á Facebook skömmu eftir orðaskipti við blaðamann. „Það er með ólíkindum hvernig sumir fjölmiðlar haga sér – nú halda þeir áfram málþófinu í fjárlögunum þegar umræðu sleppir í þinginu – og hafa þar með tekið við af kjörnum fulltrúum – öll svörin og spurningarnar eru í þingskjölum.“
Hver er stefnan?
„Stefnan eins og hún er kynnt er að það sé mikilvægt að sýna aðhald í ríkisrekstrinum,“ segir Stefanía Óskarsdóttir lektor við Háskóla Íslands og doktor í stjórnmálafræði. „Það var sparnaðarkrafa á flestar opinberar stofnanir. Það er mikilvægt að borga niður erlendar skuldir. Það á að einfalda skattkerfið með því að hækka skatta á mat. Síðan fannst allt í einu eitthvað svigrúm sem hægt var að nýta til að auka útgjöld til nokkurra stofnana. Það var gert með því að Seðlabanki borgaði einhvern arð til ríkisins,“ segir Stefanía. Hún bendir á að ríkissjóður sé í miklum vanda vegna þess að það lögðust miklar skuldir á ríkið í kjölfar hrunsins. Þolinmæðin sé hins vegar minni en hingað til. Fólk hafi á árunum eftir hrun verið tilbúið til að taka á sig byrðar vegna þess að það var vandi sem steðjaði að. Þegar stjórnmálamenn hafi svo farið að tala um að allt væri á uppleið þá vilji fólk sjá það í bættum kjörum og aukinni velmegun.
Brauðmolakenningin
You need to consume these herbal supplements have achieved the recognition of being the most effective remedy for the treatment of numerous amerikabulteni.com cialis samples digestive disorders in European and Asian medicine. Kamagra pills contain the same active ingredient – Sildenafil Citrate. overnight cialis tadalafil It is one of the safest ways to enhance libido in males cialis properien http://amerikabulteni.com/page/132/ because it revitalizes reproductive organs and enhances secretion of testosterone. People who are advised not take this drug include those who work in tadalafil pharmacy 24 x 7 work environment under tight deadlines to be met by them.
„Það eru vísbendingar um að yfirvöld séu að hverfa aftur til kerfis nýfrjálshyggjunar,“ segir Svanur Kristjánsson stjórnmálafræðiprófessor við HÍ spurður um hugmyndafræði og stjórnmálakenningar að baki fjárlagafrumvarpinu. „Það eru komnar þessar miklu skýrslur frá OECD og Alþjóðabankanum um neikvæð áhrif ójöfnuðarins. Það er að segja að ójöfnuður dragi úr hagvexti. Þessa stefnubreytingu [sem er að baki skýrslunum] sáum við hjá AGS þegar bankinn samþykkti áætlun Íslendinga. Áætlun sem gekk út á að verja hina efnaminnstu.“ Svanur segir að raunar séu fjárlögin í ár í grófum dráttum í samræmi við fyrri stefnu. „Það að leggja niður auðlegðaskattinn er auðvitað ekki ákvörðun þessar ríkisstjórnar. Það var ákveðið áður en hún tók við. Ágreiningurinn er samt falinn í því að brauðmolakenningin er enn í fullum gangi varðandi sjávarútveginn. Þar á ég við þessa stefnu að hlaða undir útgerðarmenn og hlífa sjávarútvegnum við skattlagningu. Það er stefnubreyting frá fyrri ríkisstjórn. Þeir eru að lækka skatt á útgerðina og hugmyndafræðina að baki skattheimtunni.“ Svanur bendir á að það sem hafi breyst er að nú tali stjórnarliðar nokkuð fyrir brauðmolakenningunni. „Það er verið að tala opinbskátt fyrir brauðmolakenningunni og nýfrjálshyggjunni. Það var undirliggjandi í sem þeir gerðu áður, en þeir töluðu ekki um það jafn opinberlega.“
Lífeyrisréttindi
Svanur bendir á að átökin í kringum fjárlögin geti átt sér þá skýringu að yfirvöld hafi ekki haft nægilega mikið samráð um nokkrar breytingar. „Það er að hleypa öllu í háaloft að þeir svíkja samkomulag um að ríkið veiti lífeyrissjóðunum framlag vegna öryrkja.“ Þá hefur ASÍ gert athugasemdir við styttingu á tímabili atvinnuleysistrygginga og sveitarfélögin einnig. Fjárlögin boða styttingu úr þremur árum í tvö og hálft. ASÍ segir þetta gert án samráðs við aðila vinnumarkaðsins. Slíkt sé óheyrt. Atvinnutryggingakerfið íslenska er greitt með tryggingagjaldi atvinnurekenda. Rekstur þess er raunar hluti af samkomulagi á vinnumarkaði. Mikil óánægja er með þetta hjá ASÍ en hafa verður í huga að félagsmenn voru afar hófsamir við gerð síðustu kjarasamninga. Stjórn ASÍ lagði þar sitt af mörkum og talaði fyrir stöðugleika og hófsömum kröfum. Stjórnin fékk töluvert bágt fyrir þá afstöðu sína. Það var því við því að búast að verkalýðshreyfingin tæki boðaðar breytingar föstum tökum. Auk þess að boða hækkun skatts á mat og þræta fyrir að slíkt hafi áhrif á láglaunafólk umfram hátekjufólk hefur ríkisstjórnin boðað aukna þátttöku sjúklinga í kostnaði heilbrigðiskerfisins. „Það stefnir í erfiðari kjarasamninga á almennum vinnumarkaði en um langan tíma. Sú stefna stjórnvalda sem fram kemur í fjárlagafrumvarpinu gerir stöðuna enn erfiðari. Laun munu þurfa að hækka sérstaklega til þess að mæta auknu álögum s.s. á matvæli og heilbrigðisþjónustu. Þær launahækkanir þurfa að koma til viðbótar nauðsynlegum launaleiðréttingum. Launafólk að þarf því að búa sig undir hörð átök á vinnumarkaði,“ segir í yfirlýsingu Alþýðusambands Íslands. ASÍ er stærsta fjöldahreyfing landsins. Í kringum hundrað þúsund manns á vinnumarkaði eru í samtökunum. Það er því ekki nema von að stjórnarliðar vilji stimpla gagnrýni samtakana sem „Samfylkingarspuna“ fremur en harkaleg skilaboð stærstu hreyfingar á vinnumarkaði.
Molnar úr heilbrigðiskerfinu
„Það má auðvitað segja að lækkun veiðigjalda sé í anda brauðmolakenningarinnar,“ segir Stefán Ólafsson félagsfræðingur um fjárlögin. „Ríkisstjórnin hefur þó á móti verið að gera hluti eins og að auka greiðslur í lífeyrissjóði sem kemur á móti. Það er hægt að segja að það sé skýr áherslumunur núna frá því sem var hjá síðustu ríkisstjórn. Þeir eru ekki eins mikið fyrir jöfnunaraðgerðir,“ segir Stefán en segir ríkisstjórnarflokkana tvo ekki hafa gengið eins langt og þá væntanlega langi. „Áhrifin af því sem þeir eru að gera eru hærri skattbyrði á þá tekjulægri og lækkuð skattbyrði á þá sem eru tekjumeiri. Þetta er samt ekki mikill munur. Svo koma þeir með hækkanir á barnabætur og sennilega verða húsaleigubætur hækkaðar. Þetta slær allt svolítið í sitthvora áttina.“
Ekki kúvending enn
„Í heildina myndi ég ekki segja að þetta væri mikil kúvending,“ segir Stefán. „Ég held að þá langi til þess í Sjálfstæðisflokknum að ganga miklu lengra. Sjálfstæðismenn eru enn með retoríkina um að það þurfi að gera allt fyrir atvinnulífið; létta á sköttum, auka frelsi, aflétta höftum og aflétta reglugerðum og svona en Samtök atvinnulífsins eru náttúrulega að væla. Þeim finnst ekki nóg gert fyrir sig. Samtökin eru auðvitað kröfuhörð. Sjálfstæðisflokkurinn hefur allavega ekki hafnað retoríkinni um brauðmylsnukenninguna, en þeir eru kannski ekki að gera neitt stórt enn sem komið. Það hallar meira í þá áttina en það væru ýkjur að segja að það væri einhver stór skref.“
Mikil átök
Óþreyjuna í kringum frumvarpið segir Stefán ekki skýrast af stefnubreytingu yfirvalda einni saman. „Almenningur er óþreyjufullur og finnst hann ekki fá þær kjarabætur sem við ættum að fá. Fólk horfir upp á að skattar lækka á útgerðarmenn og auðlegðaskatturinn er tekinn af. Menn sjá alveg kjörstillingarnar; sérstaklega hjá Sjálfstæðisflokknum. Það leynir sér ekkert,“ segir Stefán. „Fólk sér þetta og horfir upp á hnignandi heilbrigðisþjónustu og aðþrengda skóla. Spennan er um þetta. Ég hygg að það sé þess vegna sem ríkisstjórnin er ekki að ganga lengra. Þeir ætluðu sér alltaf að ganga miklu lengra í átt að því að endurheimta skattkerfið eins og það var fyrir hrun. Það kerfi var með einhver almestu fríðindi sem finnast fyrir fjárfesta, hátekjufólk og fyrirtækjaeigendur. Þeir ætluðu sér að snúa klukkunni þangað. Þeir gera það samt ekki alveg núna. Það skiptir líka máli hvað ASÍ tók harkalega á móti.“
Reykjavík vikublað ræddi jafnframt við Hannes Hólmstein Gissurarson, prófessor í stjórnmálafræði við HÍ. Hann er staddur erlendis og óskaði eftir að fá spurningar sendar í tölvupósti. Hann hafði ekki svarað þegar blaðið fór í prentun.